Cornelia Nauta en le moment indécis (het onbesliste moment)
Cornelia Nauta (Grijpskerk, 1963) is gefascineerd door de Franse cultuur. Als jong meisje fantaseerde ze al over Frankrijk, haar beloofde land. Opgegroeid in de provincie Groningen, omringd door vlakke, fantasieloze landschappen en nuchtere geesten, snakte ze naar het meer frivole, barokke Frankrijk, zoals ze zich dat voorstelde. Ze koos in 1983 voor de lerarenopleiding tekenen en experimenteerde met het maken van videofilms. Fotografie deed ze er altijd bij.
Na haar afstuderen vertrok ze met een startstipendium naar Parijs en ging verder met video’s en films en verdiepte zich in het scenarioschrijven. Inmiddels heeft ze zich volledig gestort op fotografie en noemt ze zichzelf kunstfotograaf. “Ik voel me een kunstenaar die fotografeert. Ik creëer tenslotte beelden uit het niets.” De foto die ze wil maken, ontstaat in haar fantasie. Hiervoor put ze inspiratie uit de Franse- en Oosterse literatuur, de Franse geschiedenis maar ook uit haar dromen. Ze bedenkt scenario’s en ensceneert het beeld als een theaterdecor waarin zijzelf de hoofdrol speelt in een meestal dramatisch stuk.
Haar laatste foto’s zijn geïnspireerd op de liefdesgedichten van Baudelaire. Het gedicht l’invitation au voyage, waarin hij zijn geliefde vergelijkt met een paradijselijk, exotisch land, spoorde haar aan tot het maken van een serie foto’s over haar eigen droomland. Maar ook de donkere kanten van zijn gedichten, toen hij experimenteerde met geestverruimende middelen, inspireerden haar. De foto, Opium, waarin Nauta extatisch op bed ligt, refereert hieraan. “Kleuren zijn voor mij belangrijk om de juiste sfeer te creëren. Zoals schilders als Delacroix en Ingres werden geïnspireerd door Oosterse, exotische landen, laat ik mij inspireren door de kleuren van mijn imaginaire land. Ook de techniek is verwant aan die van schilders. Het beeld is, door de meervoudige belichting, net als een schilderij, uit meerdere lagen opgebouwd. Zelf ziet ze ook verwantschap met het medium film. “Ik heb niet de drang tot het vastleggen van dat ene, beslissende moment, maar probeer eerder het verstrijken van de tijd in beelden vast te leggen.”
Plekken en mensen met een geschiedenis spreken haar aan. Zo maakte ze een serie over Marie Antoinette, de vrouw van Lodewijk XVI, die in de achttiende eeuw in Versailles woonde en tijdens de Franse revolutie werd onthoofd. Cornelia Nauta verdiepte zich in het leven van Marie Antoinette en raakte gefascineerd door de tegenstellingen die haar leven tekenden. Van haar aanvankelijke luxe leven als koningin in het grootse paleis van Versailles belandde ze uiteindelijk, gekleed in oude vodden, onder de guillotine. “Ik kreeg mededogen met haar en zag voor me hoe ze door het paleis wandelde en zichzelf in de vele spiegels in Versailles bekeek. Hieruit zijn dramatische foto’s ontstaan waarin Nauta zichzelf transformeerde tot Marie Antoinette. Ze fotografeerde Marie Antoinette liggend op bed in een kamer van het kleinere paleis, Le petit Trianon, wachtend op haar minnaar. En Marie Antoinette in de gevangenis waarin ze in schamel kaarslicht haar testament opmaakt.
Het is de tragiek van deze vrouw die Nauta fascineert. “Door me in te leven in Marie Antoinette heb ik een reis door de tijd gemaakt en me met haar verbonden gevoeld, zoals alleen een vrouw dat volgens mij kan.”
Behalve kleurenfoto’s maakt Nauta iedere zomer zwart-wit foto’s en zoekt ze naar historische plekken die haar verbeelding prikkelen. Zoals een oude kapel met verweerde muren. “Het zijn meestal plekken die niet van deze tijd zijn, maar ook weer een zekere tijdloosheid hebben. Dan voel ik dat ik daar een foto van moet maken. In mijn zwart-wit foto’s probeer ik iets van de geschiedenis van de mensen die daar gewoond hebben, te laten zien. Zwart-wit fotografie geeft het beeld de tijdloosheid die ik zoek.”
©Sandrine van Noort /SBK Kunst Magazine/2004
Préparer à mourir 2001
Tussen twee momenten
De foto’s van Cornelia Nauta zijn geen montages want ze zijn door middel van meervoudige belichting tot stand gekomen. Zij maakt bewust geen gebruik van digitale beeldbewerking. “Vroeger heb ik veel geschilderd en ik wist nooit waar ik moest stoppen. Daarom ben ik gaan fotograferen, want ik hou van de rol van het toeval in beelden en een zekere ruwheid en ongepolijstheid vind ik ook prettig. Als ik nu digitaal zou gaan monteren, zou ik weer terug zijn bij af en zou ik weer niet weten wanneer een foto klaar is.”
De foto van Marie Antoinette “Préparer à mourir” is samengesteld uit vier beelden. Op een klok is te zien dat haar tijd op is en verder is zij twee keer afgebeeld, een keer in een paarse jurk en een keer met afgehakt hoofd en blauw bloed. “Linksonder in beeld is een stukje uit haar testament te zien. Dat heb ik uit een boek gekopieerd en dicht bij de camera gehouden. Al deze beelden zijn op één negatief samengebracht.”
Cornelia Nauta kiest vaak Franse thema’s omdat ze een verbondenheid voelt met land en historie. Ze woonde er tussen 1989 en 1895. “Ik studeerde in Parijs aan een technische filmacademie. Verder had ik allerlei baantjes zoals ijsjesverkoopster in het Louvre en verkoopster in een souvenirwinkel bij de Eiffeltoren. Parijs is een moeilijke stad voor mensen met weinig geld en omdat ik heimwee had ben ik naar Nederland teruggekeerd”
Voor de serie “In the land that mirrors you”liet zij zich inspireren door het gedicht “L’invitation au voyage” van Baudelaire omdat ze het belang dat hij aan verbeelding hechtte onderschrijft en vanwege de tegenstellingen die hij aanbrengt tussen het macabere en het verlangen naar schoonheid.
Voor een andere serie met als titel “De l’autre côté du miroir” vond zij inspiratie in verschillende facetten uit het leven van Marie-Antoinette. “Ik vind haar lotgevallen fascinerend en het is een hobby van me geworden om mij in haar leven te verdiepen. Ze werd op haar achttiende uitgehuwelijkt aan de Franse kroonprins, de latere Louis XVI, en er brak een periode aan vol pracht en praal, maar haar leven kende vele dramatische wendingen. Twintig jaar later werd zij ter dood gebracht door het volk nadat zij het zwarte schaap van de Franse Revolutie was geworden en werd bestempeld als ‘die Oostenrijkse hoer’. Zij belichaamt voor mij de tragiek van de Franse Revolutie en van de wreedheid jegens onschuldige mensen.”
Cornelia gebruikt zichzelf als model en kruipt daarbij in de huid van de figuur die zij wil weergeven. Op de lerarenopleiding tekenen die zij ooit volgde leerde zij hoe je met een gelaatsuitdrukking bepaalde emoties kunt laten zien. “Ik gebruik mezelf als een soort instrument voor het uitdragen van een idee of een gevoel en beeld mijn model uit met behulp van make-up, kleding en acteren. Bij de foto van Marie Antoinette heb ik me bijvoorbeeld voorgesteld hoe zij zich voelde op het moment dat zij op de drempel van de dood stond: oud, ellendig en verlaten. Dat heb ik geprobeerd uit te stralen en dat wil ik ook met de foto laten zien. Een andere reden waarom ik mezelf fotografeer is dat er dan minder remmingen zijn. Omdat ik in eerste instantie de enige ben die de foto’s ziet, kan ik verder gaan dan met een model. Met een model moet je een goed contact opbouwen en in een sfeer van intimiteit komen, wat met jezelf niet meer hoeft. Het vinden van de juiste onderwerpen, houding, kleding en accessoires maakt voor mij het plezier van het fotograferen uit. Vooral als je erin slaagt om iets mooier te laten uitzien dan de werkelijkheid.”
©Robert Theunissen/Focus/2005
De cirkel is rond.
Kunst met een verhaal.
Het verhaal : "Ik ben fotograaf, en fotografeer altijd mijzelf. Omdat de beelden door elkaar heen lopen en ikzelf meerdere keren te zien ben, lijken het trucagefoto's. Maar dat zijn het niet. Ze zijn zelfs niet eens met een digitale camera gemaakt. Hoe het werkt ? Ik maak als het ware twee foto's over elkaar heen op hetzelfde negatief, door de film na de eerste belichting niet te transporteren. Je kunt zulke foto's natuurlijk ook maken met moderne computerprogramma's.
Alleen vind ik het niet leuk om urenlang achter de computer een beeld te bewerken. Voor mij is het juist een uitdaging om het ter plekke op deze manier te fotograferen. Ik heb een idee en maak net zoveel foto's totdat het idee verbeeld is. Ik werk in series en probeer daarin een verhaal of gevoel te verbeelden door me in te leven in het personage dat ik wil vastleggen. Zo heb ik bijvoorbeeld een serie gemaakt over het leven van Marie-Antoinette, waarin ik de verschillende fasen en ontwikkelingen in haar leven heb verbeeld.
De foto waarover ik iets wil vertellen is gemaakt in het kader van een serie waarin ik mij laat inspireren door een plek, het liefst een plek met een geschiedenis. Elke derde dinsdag van de maand is er in café Kalkhoven in de Jordaan een fotografenbijeenkomst, georganiseerd door Aloys Ginjaar. Af en toe houden we ook exposities en daar is deze foto voor gemaakt.
Voor mij heel bijzonder, omdat ik voor de eerste keer experimenteerde met een andere hoofdpersoon dan ikzelf. Ik heb de foto gemaakt in dat mooie bruine café, met Aloys. Ik vond hem een Sartre-achtige uitstraling hebben, peinzend over de dingen die voorbij zijn gegaan. Vandaar ook de titel, "Aloys a une pensée pour Sartre" (Aloys heeft een gedachte voor Sartre)
Wat de foto extra speciaal maakt, is dat de eigenaar van het café hem zo geweldig vond, dat hij hem heeft gekocht. Nu hangt de foto aan dezelfde wand die op de foto te zien is - voor mijn gevoel is de cirkel daarmee rond."
©Inge Vos/Amersfoort Nu/2008
Aloys a une pensée pour Sartre 2005
foto gemaakt door Inge Vos
Aloys en Cornelia met het artikel door Inge Vos
(om de cirkel nog ronder te maken dan deze al was !)
Cornelia Nauta: "Ik wil mezelf verrassen"
De fotografe Cornelia Nauta (Grijpskerk 1963) maakt fantasievolle, kleurrijke foto's. Haar inspiratiebronnen zijn ook Frans: de zangeres Barbara, de dichter Baudelaire en Marie-Antoinette, de vrouw van Lodewijk XVI. Ze heeft heeft vijf jaar in Frankrijk gewoond en daar onder meer een filmopleiding gevolgd. Dat is terug te zien in haar foto's. Cornelia Nauta: "De art-direction zit duidelijk in mijn foto's. Ik verzin decors, net zoals dat in films gebeurt. Heel vaak is er sprake van meervoudige belichting. In de foto's zit ook een bepaalde tijdspanne: in één beeld zie je vaak twee werkelijkheden."
Damespraatjes, nieuwsgierig geworden, vroeg Cornelia naar de achtergronden van haar bijzondere werk.
Fascinatie voor Frankrijk
"Tijdens mijn studie heb ik een jaar Frans gestudeerd. De dichter Baudelaire heb ik erg hoog zitten. Hij schreef fantasievolle, kleurrijke gedichten. Ook in zijn kunstopvatting vind ik me terug. Hij hechtte grote waarde aan de verbeelding, aan het gebruiken van je fantasie. Als je dat toepast op de fotografie, dan wil ik met mijn fotografie vanuit een bepaald idee imaginaire kunst maken. Het is geënsceneerde fotografie, terwijl de meeste fotografie registrerende fotografie is. In de jaren zeventig was er een golf van geënsceneerde fotografie, en daar heb ik me in mijn werk bij aangesloten. Het gedicht van Baudelaire "Invitation au voyage" vormde het uitgangspunt van een fotoserie waar ik vijf jaar aan gewerkt heb. In de loop der tijden raakte ik iets losser van zijn ideeën. Maar allerlei elementen uit zijn werk zitten er nog steeds in. Zoals de rol van exotica. In die tijd was het Oriëntalisme populair: kunstenaars, schrijvers en schilders trokken naar het Midden-Oosten en Egypte. De wereld van Duizend-en-een-Nacht zag je overal in terug. Baudelaire is zelf niet daarheen gereisd, maar alle elementen zie je wel terug. Hij cultiveerde het. Bijvoorbeeld de sensualiteit en de erotiek. Maar daarnaast ook het macabere, het duistere. Dus je ziet in deze foto's van mij enerzijds schoonheid, maar daarnaast ook demonen en angsten. Wat betreft Marie-Antoinette was ik geraakt door een boek van een hofdame van haar. En van het een kwam het ander. Er werd geroddeld over haar. Men dacht dat ze contact met andere vrouwen had, dat ze lesbisch was. Ze werd enorm ten schande gemaakt.
Bij openingen van exposities van mijn werk wil ik er altijd iets meer van maken. Bij een opening las fotografe Marlo Broekmans gedichten van Baudelaire voor. Bij de tentoonstelling van door Marie-Antoinette geïnspireerde foto's ("De l'autre côté du miroir") zong zangeres Inge de Bruyne aria's van Glück."
Barbara
"Ik ben eigenlijk naar Frankrijk vertrokken vanwege Barbara. Ik vond haar een fantastische zangeres. Ik kom dan wel uit het Groningse Grijpskerk en heb in de stad Groningen gestudeerd, maar ik ben het tegendeel van een nuchtere Groningse. Ik had haar een keer in Groningen op zien treden en dat was voor mij overweldigend. Ik heb haar toen een brief geschreven. Dat heeft geresulteerd in een contact tussen ons. Ik kreeg een uitnodiging om in Parijs naar een concert te komen. Het was een totaalshow en een totaal-beleving. Het licht speelde een belangrijke rol op het podium. En Barbara was heel betrokken bij het publiek. Ze heeft wel eens gezegd: "Mijn mooiste liefdesgeschiedenis heb ik met mijn publiek beleefd." We bleven schrijven en bellen. In 1997 was ik weer terug in Nederland. In datzelfde jaar is zij overleden. Ik heb nog steeds veel bewondering voor haar. In Frankrijk heeft ze nog veel aanhang. Ze wordt nog steeds door jonge zangers en zangeressen gezongen. Ze is verwant aan Jacques Brel. Die twee kenden elkaar ook goed. Barbara componeerde haar eigen songs en stelde zich stevig op ten opzichte van haar productiemaatschappij. Die moest wel naar haar luisteren. Maar ze stelde ook hoge eisen aan zichzelf en aan anderen. Barbara was een kunstenaar die uitging van haar eigen ideeën die zeer persoonlijk waren. Ik ben ervan overtuigd dat dat persoonlijke overkomt bij de mensen; het maakt herkenbaar en mensen kunnen zich erin vinden. Het is een wisselwerking. Als je je kwetsbaar opstelt, wordt dat herkend."
Nieuwe projecten
"Mijn serie over Baudelaire ( "In the land that mirrors you") heb ik afgesloten. Af en toe kijk ik nog terug naar de foto's en de negatieven. Is het beeld nog goed genoeg? Maar het maken is achter de rug. Sinds 1999 ben ik bezig met een zwart-wit serie. Daar ga ik voorlopig mee door. De foto's in die serie maak ik zomers op lokatie. En daarnaast begin ik met een nieuwe serie. Ik zit nu in de experimentele fase. Het is nog niet erg ingevuld. Maar ik heb al een à twee foto's, die er goed uit zien. Mogelijk komt er een keer zó'n goede foto, dat die foto de titel van deze serie gaat vertellen. Ik moet openstaan voor het toeval. Dat heb ik nu nog meer dan vroeger. Het is wel enigszins dubbel, want tegelijkertijd heb je een idee waar het naar toe moet. Maar als er een zogenaamd ongelukje gebeurt, kun je gedwongen zijn te improviseren, en meestal zijn dat de momenten dat je opeens iéts vindt. Iets nieuws, iets betekenisvols dat het project als het ware op een hoger plan trekt. En dat neem je dan mee naar de volgende foto. Op het eind van het Baudelaire-project zakte dat creatieve proces een beetje weg. Dát moet er nog in, en dát. Het was bijna té geconstrueerd. Het plezier moet er absoluut ook zijn. In essentie wil ik met een foto me zelf verrassen (en natuurlijk ook de kijker). Ik moet er een kick van krijgen. Want het moet wel spannend blijven."
©Walter van Teeffelen/Damespraatjes/2009